کارکرد سیاسی و اجتماعی دیوانگان دانا بر‌پایۀ حکایات مثنوی‌های عطار

نویسنده

چکیده

در قرن‌های دوم و سوم هجری قمری، در جوامع‌ اسلامی شخصیت‌هایی ظهور کردند که به سبب آمیختگی عقل و جنون در گفتار و کردارشان، بعدها «عقلاءالمجانین» یا «دیوانگان دانا» لقب گرفتند. دیوانگیِ عرفیِ عقلای مجانین سبب شده بود تا ایشان از آزادیِ منحصربه-فردی برخوردار باشند؛ نوعی آزادیِ درونی و بیرونی که اجازه می‌داد از مفاهیم مسلط یا مقدّس روزگار خود عبور کنند و دیدگاهی تازه و انتقادی درمورد شیوۀ معمولِ ارتباط «انسان‌ با خدا»، «انسان‌ با جامعه» و «انسان‌ با نهادِ قدرت» ارائه کنند. این پژوهش رویکرد عقلای مجانین در تعامل با جامعه و مواجهه با نهاد قدرت را، برپایۀ حکایات عطار نیشابوری بررسی و تحلیل می‌کند و به موارد زیر می‌پردازد: گونه‌شناسی عقلای مجانین و تبیین کارکرد جنون به‌عنوان پناهگاه اندیشمندان؛ تحلیل کارکردهای سیاسی و اجتماعی دیوانگان دانا برپایۀ آراء باختین؛ و نمودنِ شباهت‌های کارکردی عقلای مجانین در فرهنگ اسلامی (مثنوی‌های عطار) و سایر فرهنگ‌ها، ازجمله در مسیحیت (آراء اِراسموس).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Socio-political Functions of Intelligent Fools Based on the Tales of Attār

نویسنده [English]

  • Moin Kazemifar
چکیده [English]

In the 2nd and 3rd centuries A.H., some intellectuals came to the scene who, because of the integrating of wisdom and madness in their words and actions, were called intelligent fools. This outward madness was an occasion for exceptional freedom, in a way that these apparently insanes went beyond the conventional and sacred concepts of their Time to propose different ways of interrelation between God/Human, Man/Society, and Man/Power institutions. The present article studies these interrelations through reading some tales of Attār, and is concerned with the following issues: Typology of Intelligent Fools and determination of madness as a resort for intellectuals; analysis of the socio-political functions of Intelligent Fools based on Bakhtin’s ideas; demonstration of the similarities between Intelligent fools in Islamic culture (Mathnavis of Attār) and Christian culture (Ideas of Erasmus).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intelligent fools
  • socio
  • political functions
  • Attār
  • Bakhtin
  • Erasmus