نقدی روان‌کاوانه بر شعر «هملت» شاملو

نویسندگان

چکیده

در چند دهۀ اخیر «نقد روان‌کاوانه» از پویاترین و پرکاربردترین رویکردهای نظریۀ ادبی معاصر بوده است. فروید، یونگ و لکان مهم‌ترین چهره‌های روان‌کاوی در قرن بیستم بودند که با استفاده از مفاهیم رایج در نظریۀ روان‌کاوی خود، در خوانش متون ادبی تحولی بزرگ پدید آوردند؛ اما در عرصۀ نقد ادبی، پژوهشگران ما از یک‌سو، کمتر به نقد روان‌کاوانه پرداخته‌اند، و از سوی دیگر، تحقیقات محدود آنها بیشتر به آثار ادبی درون‌گرایانه و پُرراز و رمزی چون بوف کور و مکاتب خاصی مانند سوررئالیسم منحصر بوده است. در این مقاله با بهره‌گیری از دو مفهوم بنیادین «دیگری» و «نگاه خیره» در نظریۀ لکان به تفکیک و تبیین سطوح روایتگری شعر هملت شاملو پرداخته‌ایم تا چگونگی آمیختگی صدای دو روایتگر اصلی شعر (هملت و بازیگر) و چرایی لحظۀ افتراق این دو صدا معلوم گردد؛ در ادامه کهن‌الگوی «برادرکشی» به عنوان محور اصلی که باعث ارتباط عمودی بندهای شعر می‌شود بررسی و تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Psychological study of Shāmloo’s “Hamlet”

نویسندگان [English]

  • Kāzem Dezfuliān
  • Fouād Moloodi
  • Hāmed Yazdkhāsti
چکیده [English]

In recent decades, psychological criticism has proved to be one of the most inquiring and applicable of contemporary critical approaches. Freud, Jung and Lacan were the most important psychologists of the twentieth century who, through using the fundamental concepts common in their theories, introduced a great change in reading literary texts; nevertheless, Iranian literary critics while neglecting the psychological approaches to some extent, have limited their studies to certain introspective works such as Hedāyat’s Blind Owl.
In this article using the two fundamental Lacanian concepts “other” and “gaze”, we have distinguished and explained the narrative levels of Shāmloo’s poem “Hamlet” in order to show how the voices of the two main narrators (Hamlet and the player) are intermingled and why they are disjoined. Another concept to be discussed is the archetype of fratricide as the structural axis which makes possible the paradigmatic relations of the poem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological Criticism
  • the gaze
  • the other
  • fratricide
  • the unconscious