2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
چکیده
مرگ واژهای ناخوشایند و نامطلوب است و در اغلب زبانها از گفتن صریح این واژه پرهیز، و برای اشاره به آن، از فرآیند حسن تعبیر استفاده میکنند. حسن تعبیر عبارت است از کاربرد عبارت و کلمهای نیکو به جای واژهای ناخوشایند. در این نوشتار، چگونگی سخن گفتن از مرگ در غزلیات حافظ براساس مقولة حسن تعبیر مورد بررسی قرار میگیرد. شگردهای بسیاری در ایجاد حسن تعبیر دخیلاند. مؤلفههایی که حافظ برای ایجاد حسن تعبیر به کار میگیرد، عبارت‌اند از: وام‌واژه، واژگان کلی، عبارات اشارهای، رد خُلف، استلزام معنایی، ترادف، متناقضنما، تلویح، لحن و قید حالت. این مؤلفهها بیانگر غلبة شور زندگی بر مرگ در اندیشة حافظ است. قبح تعبیر هم که نقطة مقابل حسن تعبیر است، در سخن حافظ بسیار اندک است و عواملی چون شرایط نامساعد روحی، مقابله با دشمن، تذکر و هشدار و مبالغه در عشق در ایجاد آن نقش دارند.
)