دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
طبقهبندی معنایی اصطلاحات فارسی از دیدگاه زبانشناسی شناختی
11
32
FA
محمد
راسخ مهند
mrasekhmahand@yahoo.com
مونا
شمس الدینی
m.shamseddini@yahoo.com
در این تحقیق به بررسی اصطلاحات در زبان فارسی پرداختهایم. ابتدا براساس دیدگاه نانبرگ، ساگ و واسو، اصطلاحات را به دو دستۀ عبارات ترکیبیِ اصطلاحی (بخشپذیر) و عبارات اصطلاحی (بخشناپذیر) تقسیم و سپس براساس دیدگاه زبانشناسی شناختی و بهطور اخص رویکرد کووکسس، آنها را بررسی کردهایم. از منظر شناختی سازوکارهای استعاره، مجاز و دانش متعارف، بهعنوان انگیزۀ معنایی در تولید و درک اصطلاحات دخیلاند. در این پژوهش نیز اصطلاحات از منظر این سازوکارها بررسی شدند و معلوم شد عواملی مانند بخشپذیری معنایی، استعاره، مجاز و دانش متعارف در تعیین معنای اصطلاحات دخیلاند. بر همین اساس، عباراتِ ترکیبیِ اصطلاحی را به همراه اصطلاحاتی که حاوی استعاره، مجاز و یا دانش متعارفاند، از نظر معنایی بهعنوان اصطلاحات شفاف، و عبارات اصطلاحی را بهعنوان اصطلاحات تیره تقسیمبندی کردیم. تعداد اصطلاحات شفاف بسیار بیشتر از اصطلاحات تیره است.
اصطلاح,زبانشناسی شناختی,استعاره,مجاز,دانش متعارف
https://adab.guilan.ac.ir/article_422.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_422_45335d6aae44a39348589a19758f3932.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
تصحیح و تبیین برخی دشواریهای متون کهن براساس گویش لری
33
52
FA
تیمور
مالمیر
timoormalmir@gmial.com
در متون کهن گاهی به عبارت یا کلمهای بر میخوریم که با مراجعه به فرهنگهای لغت، امکان دریافت معنای مناسب برای آن وجود ندارد. همچنین گاهی مصححان متون کهن در خواندن متن و ارائۀ صورت مناسبی از یک واژه درمیمانند و تصحیح قیاسی برمبنای قواعد نحوی و بلاغی نیز راه به جایی نمیبرد. در این موارد، گاه میتوانیم به کمک اطلاعاتی از زبانها و گویشها و آداب و رسوم و نام ابزارها یا مسائل محلی به حل این معضلات بپردازیم. در این مقاله کوشیدهایم برای تصحیح و تبیین مفهوم اصطلاحات و واژههایی چون ایواره، بَره بُزه، اخُره و اوغرات، سِکال، سرهول، بُرمه کردن، کوز، گاو کیلی، نُچ کردن و ناوری، در متون تاریخی و ادبی به کمک اطلاعات محلی و گویش لری، خصوصاً گویش روستای نقده از توابع شهرستان تویسرکان، پیشنهادهای تازهای عرضه کنیم.
تصحیح انتقادی,ریشۀ واژگان,زبانهای ایرانی,گویشهای محلی,متون کهن
https://adab.guilan.ac.ir/article_427.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_427_f909d3a3c0ea8db7517d086cce3f229a.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
بررسی وجه فعل در زبان فارسی برپایة نظریة فضاهای ذهنی
135
154
FA
فردوس
آقاگل زاده
ferdowsg@yahoo.com
زهرا
عباسی
مقالۀ حاضر به بررسی وجه فعل در زبان فارسی اختصاص دارد. در منابع دستور سنتی، فعل را حداقل شامل سه و حداکثر شش وجه دانستهاند. همۀ این منابع سه وجه اخباری، التزامی و امری را پذیرفته و برخی، وجوه دیگری مانند مصدری، شرطی، وصفی و دعایی را نیز ذکر کردهاند؛ اما در این منابع ذکر نشدهاست که این دستهبندی برپایۀ چه اصلی صورت گرفته و ملاک انتخاب وجه فعل در جملات مختلف چیست. در این مقاله دستهبندی جدیدی از وجوه فعل در زبان فارسی ارائه میگردد. این دستهبندی براساس معنای مرکزی «احتمال وقوع» صورت گرفته و برمبنای آن، کاربردهای مختلف وجوه فعل در جملات ساده و مرکب توجیه میشود. این وجهها براساس نظریۀ فضاهای ذهنی بررسی میشود و قاعدهمندیهای کاربرد وجوه مختلف فعل به دست میآید.
زبانشناسی شناختی,نظریة فضاهای ذهنی,وجهیت,وجه فعل
https://adab.guilan.ac.ir/article_433.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_433_82b7dd30363ca7746d88cc6f806593c2.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
مقایسۀ اقوال ایزدیها با کلامات یارسان در پرتو برخی سرودههای ایرانی غربی
53
74
FA
امید
طبیب زاده
otabibzadeh@yahoo.com
در این مقاله سرودههای ایرانی را به دو دستة کلی تقسیم کردهایم: سرودههایی که مبتنیبر سنتی شفاهی و قدیم بودهاند، و دیگر سرودههایی که به دنبال شکلگیری شعر عروضی فارسی متأثر از شعر عرب پدید آمدهاند. دستة نخست را سرودههای شفاهی و دستة دوم را سرودههای مکتوب نام نهادیم و پس از شرح مختصری دربارة اقوال ایزدیها و کلامات یارسان، بهعنوان دو نمونه از سرودههای شفاهی ایرانی، به مقایسة آنها از حیث برخی ویژگیهای صوری، همچون انسجام درونمتنی، بیت و مصراع و قافیه پرداختیم. براساس تحولِ ویژگیهای صوری در اقوال و کلامات و دیگر سرودههای ایرانی غربی، به این نتیجه رسیدیم که اقوال ایزدیها یکی از قدیمترین انواع سرودههای شفاهی ایرانی غربی است، درحالیکه کلاماتِ یارسان، احتمالاً تحت تأثیر سنت مکتوب و قویِ شعر عروضی فارسی، بسیاری از ویژگیهایِ شفاهی خود را از دست داده و به سرودههای مکتوب نزدیک شدهاست. در عین حال برخی ویژگیهای مهمترین سرودههای ایرانی غربی را نیز تحلیل کردهایم.
سرودههای ایرانی,سرودههای کردی,اقوال ایزدیها,کلامات یارسان
https://adab.guilan.ac.ir/article_428.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_428_d50a42364735a01e3a3a4529044f0ada.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
چند واژه در فرهنگهای فارسی
155
167
FA
مجید
منصوری
majid.mansuri@gmail.com
یکی از راههای تصحیح فرهنگهای لغت خطی و یافتن تصحیفات گستردة آنها، مقایسة تطبیقی این فرهنگهاست. برای یافتن سرمنشأ یک واژة جعلی و مصحّف باید منابع بسیار گستردهای در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم تغییرها و تبدیلها و روند تحول و دگردیسی برخی واژهها را از منابع اولیه بیابیم. با نگاهی اجمالی به فرهنگها آشکار میشود که فرهنگنویسان، همواره ضبط واژههای مشکوک و نامعروف را تغییر دادهاند، بهگونهای که در برخی موارد، یک لغت یا ترکیب خاص در فرهنگها دچار تغییرات چندباره شدهاست. اگر در این موارد روند حرکت واژه و لغت مشکوک را در انتقال از فرهنگی نظیر قوّاس و لغت فرس اسدی به فرهنگ دیگری همانند برهان قاطع نادیده بگیریم، احتمالاً در تصحیح آن نیز با دشواری مواجه خواهیم شد. در این مقاله چند تصحیف در فرهنگهای لغت فارسی نشان داده شدهاست. در یک فقره به دو واژة مصحّف که حاصل تصحیفخوانی از یک ترکیب شعری است، پرداخته شده و چند تصحیف دیگر نیز در برخی لغات و ترکیبات بررسی شده-است.
تصحیف,پربرباروش,پربرناوش,پیرِ بُرناوش,غردل,رودگانی
https://adab.guilan.ac.ir/article_434.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_434_5390db8d88cf28317f74a2265ce9d7dc.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
پژوهشهای زبانی، سنتی دیرین در مطالعات ادبی
9
10
FA
سردبیر
m
ب
ب
https://adab.guilan.ac.ir/article_435.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_435_560f988250db9fa6429948930a1e1359.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
ریشهشناسی چند واژه از لری بویراحمدی
75
88
FA
اسفندیار
طاهری
sepandarmad7@yahoo.com
لری بویراحمدی از گویشهای جنوب غربی ایران است که در منطقۀ بویراحمد استان کهگیلویه و بویراحمد رواج دارد. این گویش در کنار دیگر گویشهای لری (مانند بختیاری و لری لرستانی) و فارسی، بازماندۀ فارسی میانه است که خود بازماندۀ فارسی باستان است. در این مقاله چند واژه از این گویش ریشهشناسی شدهاست. درمورد هر واژه نخست برپایۀ شواهد موجود در خود گویش، ساخت اشتقاقی و دگرگونیهای آوایی آن توضیح داده شده و سپس برپایۀ برابر یا همریشۀ واژه در دیگر گویشها و زبانهای ایرانی، و نیز زبانهای هندواروپایی، به ریشهشناسی واژه و بازسازی صورت ایرانی باستان آن پرداخته شدهاست.
لری بویراحمدی,گویشهای جنوب غربی,ریشهشناسی
https://adab.guilan.ac.ir/article_429.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_429_22998c9aed2bd148921b487bb01cc402.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
تحلیل نقشی ساختهای پرسشی در زبان فارسی
89
109
FA
هنگامه
واعظی
این مقاله عملکرد پرسشواژههای فارسی را از نگاه رویکرد نقشگرایی و برمبنای نگرش تالمی گیون، از زبانشناسان نقشگرا، از دو منظر نقشی و نحوی بررسی میکند. از منظر نقشی- معنایی، جملات پرسشی با ملاک قرار دادن نقشهای دستوری، به انواع فاعلی، مفعولی، مفعولی غیرصریح، قید حالت، قید زمان، فعل، علت انجام کنش، مالکیت، کمیتی، ابزاری، انتخابی، مقدار و همراهی تقسیم میشوند و بررسی معنایی پرسشواژهها برمبنای پاسخ دریافتی، ویژگیهای معنایی آنها را آشکار میسازد. بر این اساس، ویژگیهای معنایی ِ پرسشواژهها عبارتاند از معرفگی، نکرگی، ارجاعی، غیرارجاعی، جانداری و بیجانی. در بررسی نحوی و ردهشناختی جملات پرسشی، جایگاه پرسشواژه، کانون تلقی میگردد که خود مشتمل بر دو نوع اطلاعی و تقابلی است. پژوهش حاضر نشان میدهد که رابطهای میان کانون اطلاعی و تقابلی وجود دارد.
ساختهای پرسشی,ویژگیهای معنایی,کانون تقابلی,کانون اطلاعی,پیشفرض
https://adab.guilan.ac.ir/article_430.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_430_af642ff48748b1a10728a80cf36f5bad.pdf
دانشگاه گیلان
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8020
6
20
2012
01
01
پیشوند فعلی /bv/ در گذشتۀ سادۀ گیلکی از تکوین تا تصریف
111
134
FA
سید حنان
میرهاشمی جورشری
در اغلب گونههای گیلکی، فعلهای «گذشته ساده» پیشوندی تصریفی (/-bv/) دارند که اکثر منابع نحوی گیلکی یا آن را وند وجه دانسته و یا کلاً از پرداختن به نقش آن سر باز زدهاند. با برافتادن این پیشوند از گذشتۀ ساده، غالباً فعل به گذشتة استمراری تبدیل میشود. در این تحقیق نشان داده خواهد شد که وند مزبور، وند وجه، زینت یا زائد نیست و نمودنما محسوب میشود. این وند در گیلکی، با توجه به ملاحظات تاریخی و تحولاتِ صورتپذیرفته، اساساً تصریفی نیست، بلکه بهتدریج به سوی تصریفی و دستوریشدگی گام برداشتهاست. بر این اساس، فرایند فوق، گذشتۀ ساده را از لحاظ صوری به سوی نشانداری سوق دادهاست و این در حالی است که فعل مزبور در روزگاران پیشین مقولهای نشاندار نبودهاست. بنابراین میتوان گفت که ارزشهای نشانداری به لحاظ تاریخی و برپایۀ تحولات تدریجی، ممکن است تغییر نمایند.
گیلکی,نمودنمای /,bv/,گذشتۀ ساده,گذشتۀ استمراری,دستوریشدگی
https://adab.guilan.ac.ir/article_431.html
https://adab.guilan.ac.ir/article_431_921846c0fd5f487a49d1fa4c507699f9.pdf