ایهام‌های نویافته در شعر حافظ

نویسنده

چکیده

ایهام یکی از شگردهای بلاغی پرکاربرد در شعر فارسی‌است. این تمهید هنری که در شعر شاعران قرن پنجم نمونه‌هایی دارد، در شعر شاعران قرن ششم و هفتم گسترش چشم‌گیری می‌یابد، و در شعر شاعران قرن هفتم و هشتم، در کنار آرایه‌هایی چون تناسب و استخدام و... به یکی از اساسی‌ترین شیوه‌های بیان شعری تبدیل می‌شود. هرکه اندکی در شگردهای شعری حافظ باریک شده باشد، می‌داند که ایهام (درگونه‌های متنوّع آن) از مهم‌ترین تمهیدات بیانیِ شعر اوست. برخی از واژه‌هایی که در این مقاله به آنها پرداخته‌ایم (شام، شفاخانه)، کندوکاوهایی ا‌ست در اشارات پنهان حافظ به معانیِ ایهام‌آمیزِ واژگانِ عربیِ رایج در متونِ فارسی. برخی از واژه‌های بررسی‌شده (مُقبل، صومعه) نیز در زمرة ایهام‌های تبادر و دوگانه‌خوانی قرارمی‌گیرد. در بیتی نیز به رسمی از مراسم ازدواج در قرون گذشته (حضور غلامان خواجه در حجله) اشاره‌ شده که آگاهی از آن، زیباییِ دوچندانی به شعر حافظ می-بخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Newly found Ambiguities in Poems of Hāfiz

نویسنده [English]

  • Ahmadreza Bahrampoor Omran
چکیده [English]

Ambiguity is one of the significant rhetorical devices in Persian poetry. It was introduced in the 5th century (A.H.), extended in 6th century and turned out to be a basic device in 7th and 8th centuries poetry, along with other devices like decorum and syllepsis. Any review of Hāfiz poems proves how important this technique is in his work. This article is an attempt to search for evidence of this device in couples like shām/ shafākhāne, moqabbal/some’e, … which reveal another aspect in esthetics of Hāfiz.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ambiguity
  • Hāfiz
  • some’e
  • som’e
  • shfākhāne