رویکرد ریزوماتیک و درختی: دو شیوۀ متفاوت در آفرینش و خوانش اثر ادبی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گنبد کاووس

چکیده

پیامد گفتمان درختی در آفرینش اثر ادبی، ترسیم نمودار بیپایانی از مفاهیم و واژگان تثبیت‌شده در جهان گذشته، حال و آینده و معرفت قاببندی شده است. چنین رویکردی در خوانش متن، مرکزگرا و قلمرو محور است. در مقابل، گفتمان ریزوماتیک برهم‌زنندۀ نظم پایگانی ساختار اندیشهورزی است که ایدهها، مفاهیم و موضوعات گونهگون را در شبکهای از روابط همسطح و افقی به هم پیوند میدهد و اثر ادبی را چونان مجموعهای گرد هم آمده ارائه میکند که در خوانش آن به‌جای جستجوی فهم معنای یکۀ اثر و دلالتی خاص، کارکردها و پیوندها پیگرفته میشود. این نوشتار، بی آنکه قصد برتری‌بخشیدن به یکی از این دو رویکرد را داشته باشد، به طور خاص به بررسی و بازگویی آراء دلوز و متفکرانی می‌پردازد که در نگرۀ خود به سوژه/ ابژه، من/ دیگری، مبانی فلسفی و معرفت‌شناختی گفتمان ریزوماتیک را فراهم کردهاند و در پی پاسخ به این پرسش است که: خوانش متنهای ادبی با رویکرد ریزوماتیک، چگونه و تا چه پایه میسر است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Arboreal and Rhizomatic Approaches: Two Ways of Creating and Reading a Literary text

نویسنده [English]

  • Maryam Raminnia
چکیده [English]

The result of arboreal discourse in literary creation is to draw an unaccomplished diagram of the established concepts in the past, present and future, as well as to constitute a structured cognition. This is a center-oriented and terristorial approach. Rhizomatic approach on the other hand, disrupts the hierarchical discipline and connects the ideas and concepts in the horizontal level, in a way that text-reading will be more a process of discovering the connections and functions rather than searching for a single meaning and signification. This article, based on the ideas of J.Deleuze and others who have introduced the philosophical and epistemological principles of rhizomatic perspective, intends to show the capacities of this perspective in reading texts

کلیدواژه‌ها [English]

  • arboreal approach
  • rhizome
  • rhizomatic
  • Deleuze
  • pluralism
  • literary work