2024-03-29T14:03:51Z
https://adab.guilan.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=141
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8027
1390
5
18
وجوه گفتمانی نگاهِ شاعرانِ نوگرا به شعر کلاسیک
رضا
چراغی
شعر فارسی عموماً به دو حوزة تقابلی کلاسیک/ نو تقسیم میشود. این تقابل که با تأکید بر گسست تاریخی، بسیاری از امکانات شعر کلاسیک فارسی را به حاشیه میراند، بهمثابه یک گفتمان قابل بررسی است؛ گفتمانی که زمینههای معرفتی و سیاسی- اجتماعی آن در آراءِ بسیاری از روشنفکران ایرانی دیده میشود، اما در نوشتههای مهمترین شاعران نوگرا، به حوزة بوطیقایی شعر گره خوردهاست. این مقاله به تحلیل انتقادی وجوه گفتمانی نگاه نوگرایان به شعر کلاسیک، با تأکید بر آراءِ نیما یوشیج، احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث میپردازد و نشان میدهد که نوگرایان برای هویتبخشی به شعر نو، با استفاده از استراتژیهای زبانی خاص و در رویکردی تقابلی، با تکرار و بازتولیدِ احکامی قطعی و بدیهی، تقلیلِ وجوهِ مختلفِ شعر کلاسیک و نفیِ تنوعات آن، غیریتسازی و کتمانِ تاریخمندی، سوءِ تشخیصِ تفاوتها و...، تلقی جمود و ایستایی در شعر کهن را طبیعیسازی کردند؛ چنانکه بسیاری از آراء و پیشفرضهای آنان به حوزههای دیگر، ازجمله نقد ادبی و پژوهشهای دانشگاهی تسری یافتهاست.
شعر کلاسیک
شاعران نوگرا
تحلیل گفتمان
تبارشناسی
2012
07
01
9
39
https://adab.guilan.ac.ir/article_412_30618f0a9a1df231c44a0cf1a6e63e17.pdf
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8027
1390
5
18
تحلیل روایتشناختی بر دوازده روایت از «سلیمان و مرد گریزان از عزرائیل»
محمد
پارسانسب
نرجس
نیکان فر
قصّهپردازی از سنتهای رایج و ریشهدار در ادبیات همۀ ملل و بهویژه در ادبیات فارسی است. در این فن، قصهپرداز با دخل و تصرف در قصههای کهن، روایتی نو پدید میآورد که عصارۀ نگرش او و پیشینیان را با خود دارد. بر این اساس، در طول زمان، روایتهای متنوعی شکل میگیرد که هریک برپایۀ دستکاریهای قصهپرداز و میزان هنرمندی او میتواند با ریشهها و نمونههای پیشین، مشابه یا متفاوت باشد. مطالعه در ساختار روایات متعدد از یک حکایت و مقایسۀ آنها، میتواند ما را به سرچشمههای پیدایش قصههای فارسی برساند، روند تکامل روایات را آشکار سازد و از کمّ و کیفِ دادوستد قصهپردازان، و نیز نوع تعاملات فرهنگها پرده بردارد. در این مقاله حکایت «سلیمان و مرد گریزان از عزرائیل» از مثنوی مولوی را براساس رویکرد ساختارگرایی، با دوازده روایت مشابه مقایسه میکنیم. نتیجۀ پژوهش نشان میدهد که مولانا نسبت به شکل داستانها و ساختار بیرونی و درونی روایات خویش، آگاهی و اشراف کافی دارد و در مواجهه با داستان، همچون قصهپردازی صاحبفن، با هنرمندی تمام رفتار میکند.
حکایتِ سلیمان و مرد گریزان از عزرائیل
ساختارگرایی
روایتشناسی
مثنوی
2012
07
01
41
69
https://adab.guilan.ac.ir/article_413_8d465caff8d7dcca9a275a758717a768.pdf
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8027
1390
5
18
ساختار روایی کلیله و دمنه براساس گفتمانکاویِ تعاملِ رای و برهمن
پارسا
یعقوبی جنبه سرایی
فاتح
احمدپناه
کلیله و دمنه ازجمله آثار ادبی- سیاسی است که محققان عمدتاً برای اثبات جنبۀ سیاسی داستانها و تعیین نوع اندیشۀ سیاسی یا نوع روابط قدرت در آنها، به محتوای داستانها پرداخته و از تأمل در ساختار حکایات بازماندهاند؛ درحالیکه مشهودترین دلالت برای درک موارد مذکور، ساختار این داستانهاست که با تعامل گفتوشنودی دو کارگزار روایی، یعنی رای و برهمن، بهمثابه پیوند دولت و دین، در تمام حکایات تداوم مییابد. این تحقیق با تأکید بر دلالتهای زبانی روایی متن، درصدد بررسی روابط قدرت میان رای و برهمن و نیز تعیین میزان همخوانی داستانها با الگوی پیوند دولت و دین است. به همین منظور تعامل آن دو از منظر دو الگوی گفتمانکاوی با نامهای «حق نوبتگیری» و «اصل پرسشگری»، در کلیله و دمنۀ ترجمة نصرالله منشی بررسی شدهاست و نتیجه نشان میدهد که غرض از تعامل گفتوشنودی «رای» با «برهمن»، علاوهبر تأکید بر پیوند دولت و دین، کسب مشروعیت برای رای است.
کلیله و دمنه
رای و برهمن
گفتمانکاوی
روابط قدرت
ساختار روایی
2012
07
01
71
100
https://adab.guilan.ac.ir/article_414_f00946dc15c4cacc073822b2f736b111.pdf
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8027
1390
5
18
مؤلفههای رمان نو در داستان «خواب خون» از بهرام صادقی
عبدالله
حسن زاده میرعلی
سید رزاق
رضویان
پیدایش «رمان نو» در فرانسه، بسیاری از اصول داستاننویسی سنتی را تحتالشعاع قرار داد و نوعی شالودهشکنی در عرصۀ نوشتار و سنتهای ادبی به وجود آورد. در دهههای چهل و پنجاه شمسی، در ایران نیز گروهی از نویسندگان بهجای بازنمایی و انعکاس رئالیستی و ناتورالیستی واقعیتهای سیاسی و اجتماعی، به الگوهای نوینِ داستانپردازی به شیوۀ رمان نو روی آوردند. این رویکرد در برخی نوشتهها به پیدایش آثار تقلیدی منجر شد، اما در آثار برخی نویسندگان، به نوشتههایی بدیع و هنری تبدیل گردید. داستان کوتاه «خواب خون»، نوشتۀ بهرام صادقی، به سبب برخورداری از ویژگیهایی چون ابهام و پیچیدگی، اهمیت نوشتار، تحول در شخصیتپردازی، عدم تعهد به مسائل سیاسی و اجتماعی، پیرنگ گسسته و رؤیاگونه و حضور خواننده در متن، با لحاظ برخی تفاوتها، قابل انطباق با رمان نو است. در این مقاله پس از تشریح و تبیین رمان نو، مؤلفههای داستان «خواب خون» را با ذکر شاخصهها و شواهدی از متن داستان بررسی خواهیم کرد.
رمان نو
خواب خون
بهرام صادقی
داستان معاصر فارسی
2012
07
01
101
123
https://adab.guilan.ac.ir/article_415_4e9337a0259ce24da8cdea740b5f18e9.pdf
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8027
1390
5
18
جایگاه متن، مؤلف و خواننده از دیدگاه اُمبرتو اِکو
فاطمه
رحیمی
یکی از مهمترین موضوعات در هرمنوتیک مدرن، گشودگی اثر و قابلیت تفسیرپذیری آن است. امبرتو اکو در تحلیل زیباییشناختی آثار ادبی، بر وجود رمزگان و تفسیرپذیری آنها تأکید میکند. وی ضمن نقدِ «نیّت مؤلف» در نظریۀ بیانگری هنر، قائل به دیالکتیک میان «نیّت متن» و «نیّت خواننده» است. از نظر او هرچند متن، ذاتاً خوانشهای چندگانه و نتایج متفاوتی را اقتضا میکند، اما در عینحال هر نوع خوانشی را هم میسر نمیسازد، زیرا خوانش صحیح متن فقط در صورتی تحقق مییابد که «خوانندۀ نمونه» آن را در چارچوبهای تحمیلی خود متن مطالعه کند. از اینرو، «استراتژی متن» حدود تفسیر را تعیین میکند و خواننده نمیتواند براساس انتظارات خود از آن تفسیر بیحد و حصر کند. او با کشف مناسبات درونمتنی و توجه به عناصر فرامتنی دست به خوانش متن میزند و با قرائت خود، کاری را که «مؤلف نمونه» آغاز نموده، تکمیل مینماید. از این منظر، متن دیگر یک پدیدۀ فیزیکی نیست، بلکه عبارت از چیزی است که در فرایند خوانش و چرخۀ تفسیری تحقق می-یابد.
امبرتو اِکو
خوانندۀ نمونه
نیّت مؤلف
نیّت متن
2012
07
01
125
143
https://adab.guilan.ac.ir/article_416_1646ccf4221fb2aa77621bc635d9731e.pdf
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8027
1390
5
18
آمیزش اسطوره و حماسه در روایتی دیگر از بانوگشسبنامه
زهرا
ریاحی زمین
عظیم
جباره ناصرو
بانوگشسب تنها زن پهلوان ایرانی است که دربارۀ او و کردارهای پهلوانیاش، منظومهای مستقل شکل گرفتهاست. در میان منظومههای پهلوانی که پس از شاهنامۀ فردوسی به نظم درآمدهاند، دو منظومۀ برزونامه و بانوگشسبنامه در منطقۀ کوهمرّه سرخی رواج یافتهاست. روایت شفاهی موجود در این منطقه، آمیزشی از حماسه و باورهای اساطیری ساکنان آن است که واکاوی آن، افزونبر ثبت روایتی که پیش از این در هیج منبع و مأخذی بررسی و ثبت نشدهاست، بخشی از باورهای اساطیری مردم این منطقۀ کهن مسکونی را نشان میدهد.
در این جستار، نخست روایت شفاهی رایج در منطقۀ کوهمرّه سرخی را براساس تحقیقات میدانی گزارش کردهایم و سپس به واکاوی شباهتها و تفاوتهای آن با روایت مکتوب پرداختهایم. علاوهبر این، کوشیدهایم تأثیر باورهای اساطیری و افسانهای بومیان منطقه را در سیر روایت بررسی کنیم.
بانوگشسبنامه
روایت منظوم
کوهمرّه سرخی
اسطوره
حماسه
2012
07
01
145
170
https://adab.guilan.ac.ir/article_417_1a896571c33ef24af48f30563803d7f5.pdf
ادب پژوهی
1735-8027
1735-8027
1390
5
18
شاهنامه و دیدگاه سه تن از شارحان
محمدرضا
نصر اصفهانی
فریبا
فرخ نژاد
نوشتار حاضر تأملی است تحلیلی و انتقادی بر بخش نخست از شروح دفتر سوم شاهنامه (داستان سیاوش) در شرحهای خالقی مطلق، کزازی و جوینی. این نوشتار مقایسة شرح ابیاتی است از این پژوهشگران و معرفی شیوههای شروح آنها و احیاناً سهو و لغزشهایی که در گزارش متن دچار شدهاند. به بیان دیگر، کوشیدهایم نشان دهیم که ماجرای تفسیر و گزارش شاهنامه ماجرایی است پایانناپذیر و پیوسته گامهای تازهای برای رسیدن به فهم دقیقتر ابیات مبهم این اثر گرانسنگ، برداشته میشود. در ابیات انتخابشده، سعی کردیم در مواردی که تفسیر سه شارح با یکدیگر اختلاف فراوان دارد، با بهرهگیری از تحلیل و استناد، شرح و تفسیر برتر، برگزیده و ارائه شود. در این مختصر پارهای از نقدهای شروح معتبر شاهنامه، به لحاظ جامعیّت و مطرح بودن در محافل دانشگاهی، بهویژه شرح اندیشمندانه و عالمانة استاد خالقی مطلق آمدهاست.
شاهنامه
شرح
نقد
مقایسۀ تحلیلی
2012
07
01
171
192
https://adab.guilan.ac.ir/article_418_0ffdbb7ad81d30fb9ad9728160b08d0f.pdf